Kapelusz: zazwyczaj o średnicy 4-12 cm, sporadycznie do 20 cm, płowy, rdzawobrązowy, oliwkowobrązowy, ochrowobrązowy, czerwonawobrązowy, oliwkowy; kształtu początkowo wypukłego, o silnie podwiniętym brzegu, następnie poprzez płaski aż do wklęsłego lub nawet trochę lejkowatego, zazwyczaj z centralnym tępym garbkiem; powierzchnia gładka lub drobno łuseczkowata, sucha lub lekko lepka w zależności od warunków atmosferycznych; brzeg zazwyczaj rzadko żeberkowany.

Blaszki: barwy żółtego drewna lub oliwkowobrązowej, po uszkodzeniu (uciśnięciu) przebarwiają się na rdzawobrązowo, wąskie i gęste, zbiegające na trzon.

Trzon: zazwyczaj dość krótki, często zwężający sie ku dołowi, osadzony centralnie, rzdziej ekscentrycznie, gładki, barwą nieco jaśniejszy od kapelusza.

Miąższ: barwy bladoochrowej, twardawy, o kwaskawym smaku i słabym zapachu.

Wysyp zarodników rdzawobrązowy, żółtobrązowy.
Zarodniki elipsoidalne, gładkie, ochrowobrązowawe, 8-10(18) x 4.5-6 µm.

Bardzo podobny krowiak olszowy (Paxilus rubicundulus), rosnący w sąsiedztwie olszy.

Jeszcze do niedawna uznawany za jeden gatunek, obecnie uważa sie go za gatunek zbiorowy.
Na dzień dzisiejszy (2014r) wyróżnia się (źródło - wątek z Bio-Forum, nr. 698068, wypowiedź B. Gierczyka):
P. involutus s.str. (najczęściej ze Św i Brz), wysyp oliwkowo-brązowy, gleby różne (częsty)
P. vernalis (z Brz), wysyp czerwono-brązowy, na piachu (rzadki)
P. validus (Lp, Tp, Gb), wysyp oliwkowo-brązowy, na żyznych glebach (rzadki)
P. obscurisporus (Jd, Lp, Lsz, Db), wysyp czerwono-brązowy, na żyznych glebach (dość częsty).

Gatunek występujący bardzo pospolicie w różnego typu lasach. Spotykany zarówno pod liściastymi jak i pod iglastymi gatunkami drzew, takimi jak: dąb, brzoza, olcha, sosna, swierk.
Wyrasta zazwyczaj gromadnie , od lata, do jesieni.

Do niedawna powszechnie zbierany w celach konsumpcyjnych. Obecnie badania nad nim prowadzone, dowiodły jego dużej szkodliwości na ludzki organizm.