Grzyby Puszczy Knyszyńskiej i okolic.
Russulales - gołąbkowce
Lactarius Lentinellus Lindtneria Russula
Russula - gołąbek (Kluk, do piśmiennictwa dodał F. Błoński 1889)

Rodzaj obejmujący bardzo liczną grupę grzybów(ponad 300 gatunków), cieszących się dużym zainteresowaniem zarówno mykologów jak i grzybiarzy, a to ze względu na swoją różnorodność, pospolitość i w dużej mierze przydatność do spożycia. W Polsce występuje prawdopodobnie ponad 100 gatunków wśród których znajdują się grzyby wytwarzające owocniki dość małe, jak też i na tyle duże aby wzbudzić zainteresowanie grzybiarzy. Dodatkową zaletą gatunków spośród tego rodzaju jest brak wśród nich grzybów trujących, chociaż dużą część z nich stanowią gatunki niejadalne. Te jednak z łatwością możemy zidentyfikować po ostrym, piekącym lub gorzkim smaku. W czasie zbioru grzybów z tego rodzaju możemy kierować się tzw. "zasadą mleczajową". Do spożycia nadaja się tylko gatunki o łagodnym smaku, więc nawet początkujący grzybiarze, kierując się tą zasadą powinnni sobie z łatwością poradzić z wyeliminowaniem gatunków niejadalnych, o ile oczywiście potrafią właściwie określić przynależność rodzajową.

Szczególnie ważne podczas zbioru gatunków z tego rodzaju jest wystrzeganie się owocników bardzo młodych, o nierozwiniętych jeszcze kapeluszach a tym samym niewidocznych cechach charakterystycznych tego rodzaju, nawet jeśli rosną w bliskim sąsiedztwie z owocnikami dojrzałymi. Nie należy zapominać, że różne gatunki grzybów potrafią wyrastać tuż obok siebie, czasem nawet zrastać się podstawami trzonów.

Owocniki wykręcamy z podłoża wraz z podstawą trzonu co pozwala na określenie charakteru jej budowy. Tym sposobem uchronimy się przed przypadkowym zbiorem grzybów z innych rodzai, być może silnie trujących.

Charakterystyczne dane siedliskowe:

siedlisko
- gatunki mikoryzowe, występujące zawsze w pobliżu drzew zarówno liściastych jak i iglastych, nie koniecznie w lesie, również w innych zadrzewieniach (również na torfowiskach).
substrat
- rosną na ziemi, rzadziej na spróchniałych częściach drzew (np: pniaki) .
Charakterystyczne cechy owocnika:

owocniki
- od małych do dużych (2-20 cm), zazwyczaj mięsiste ale też w przeważającej części kruche.
barwa owocnika
- bardzo zróżnicowana (wszystkie barwy tęczy) i zmienna nawet w obrębie tego samego gatunku, nieraz po kilka barw zmieszanych w dowolnych proporcjach.
- zmienna również w zależności od wieku i charakteru siedliska.
powierzchnia kapelusza
- u większości gatunków sucha i naga, matowa lub błyszcząca, rzadziej kleista lub śluzowata, pokryta drobnymi włoskami lub ziarenkami, czasem spękana na drobne poletka.
blaszki
- u większości gatunków bardzo kruche i łamliwe, niekiedy bardziej elastyczne, sprężynujące.
- zazwyczaj wolne, rzadziej nieznacznie przyrośnięte, zatokowate lub bardzo nieznacznie zbiegające.
- gdy cienkie to zazwyczaj gęste, gdy grube to zazwyczaj rzadkie.
- rzadko anastomozują lub rozwidlają się.
- barwy początkowo zawsze białej, z wiekiem mogą być jasnokremowe, kremowe, żółtawe, żółtokremowe, żółtopomarańczowe, ochrowe, szaroochrowe.
miąższ
- w większosci przypadków bardzo kruchy, nigdy włóknisty, z łatwościa przełamujący się jak kreda.
- bez mleczka, co odróżnia je od bardzo podobnych mleczai (Lactarius).
wysyp
- biały, kremowy, ochrowy, żółtawy o różnych odcieniach, cytrynowy a nawet pomarańczowy.
pochwa
- brak
pierścień
- brak
trzon
- centralny, zazwyczaj równogruby, walcowaty lub cylindryczny.
- białawy, szarawy, rzadziej czerniejący, brązowy lub żółty, u niektórych gatunków częściowo lub całkowicie nabiegły: różowo, czerwono, purpurowo lub fioletowo.
- powierzchnia zazwyczaj gładka.
- kora dość jędrna, ścisła, sztywna rzadziej krucha i łamliwa. - rdzeń zazwyczaj z wiekiem mięknie, staje się watowaty i kłaczkowaty, bardzo często komorowaty.
zarodniki
- hialinowe, bardzo rzadko jasno zabarwione.
- przeważnie 6-10 µm długości, rzadko większej.
- od kulistawych do szeroko elipsoidalnych, przeważnie odwrotnie jajowate, z dziobkiem, a od strony odosiowej ze znaczkiem.
- powierzchnia pokryta amyloidalnym urzeźbieniem (brodawki, punkciki, siateczka, kolce, grzebienie).
Cechy niezbędne do identyfikacji:

UWAGA !!! - do identyfikacji gatunków z tego rodzaju w większosci przypadków niezbędne jest sprawdzenie cech mikroskopowych.
Na podstawie cech makro możliwe jest jedynie dokładne rozpoznanie kilkunastu gatunków. Niżej wymienione cechy, mogą być jednak, w niektórych przypadkach, niezbędne do prawidłowej identyfikacji nawet w połączeniu z badaniami mikroskopowymi.

zapach
- większość gatunków charakteryzuje się jego brakiem lub tak słabym, że bliżej trudnym do określenia, ale możemy spotkać wśród nich gatunki o zapachu silniejszym, przypominającym śledzie, gorzkie migdały lub owoce.
smak
- może być łagodny, piekący, gorzki (istotne jest również sprawdzenie w jakie części owocnika występuje, bardzo ważna cecha diagnostyczna, zarówno dla mykologów jak i grzybiarzy).
przebarwienia
- sprawdzamy zarówno samoczynne przebarwienia miąższu bezpośrednio po przełamaniu/przkrojeniu, jak i po dłuższym czasie od przełamania
- sprawdzamy również przebarwienia powstałe wskutek reakcji z odczynnikami: KOH, FeSO4, NaOH.
- zabarwienie miąższu bezpośrednio pod skórką.
wysyp
- barwa wysypu, istotny element diagnostyczny.
siedlisko
- gatunek mikoryzowy, istotny jest gatunek drzew pod którymi występuje, charakter lasu oraz właściwości podłoża (kwaśne, zasadowe, piaszczyste, torfiaste, itd)
skórka
- gładka, ziarnista, chropowata, popękana na poletka.
- sucha, lepka, śluzowata.
- matowa, błyszcząca.
- ściągalność (w jakim stopniu): tę czynność wykonujemy również w celu sprawdzenia zabarwienia pod skórką (mowa o tym wyżej)
trzon
- kształt trzonu i jego konsystencja (włóknisty, komorowaty).
- zabarwienie powierzchni trzonu oraz jego podstawy.
blaszki
- barwa, kształt, obecność blaszeczek, anastomozują czy nie.
miąższ
- w większości przypadków niezbędne jest sprawdzenie reakcji(przebarwienia) miąższu (zazwyczaj w trzonie) na różnego rodzaju odczynniki chemiczne (KOH, NaOH, FeSO4, oraz innych). W niektórych przypadkach przebarwienia następują samoczynnie po przekrojeniu owocnika. Wskazana jest obserwacja, czasem nawet po dość długim czasie (do kilku godzin).

Russula acrifolia
gołąbek ostroblaszkowy


Russula aeruginea
gołąbek białozielonawy


Russula amethystina
gołąbek ametystowy


Russula amoenolens
gołąbek przyjemny


Russula aurea
gołąbek złotawy


Russula betularum
gołąbek brzozowy


Russula chloroides var. trachyspora
gołąbek wąskoblaszkowy

Russula cessans
gołąbek ...


Russula claroflava
gołąbek jasnożółty


Russula clavipes
gołąbek ...


Russula cremeoavellanea
gołąbek kremowoorzechowy


Russula cyanoxantha
gołąbek zielonawofioletowy


Russula delica
gołąbek smaczny


Russula exalbicans
gołąbek ładny


Russula favrei
gołąbek ...


Russula fragilis
gołąbek kruchy


Russula grata
gołąbek gorzkomigdałowy


Russula laccata
gołąbek norweski


Russula lundellii
gołąbek czerwonopomarańczowy


Russula nauseosa
gołąbek prążkowany


Russula nigricans
gołąbek czarniawy


Russula ochroleuca
gołąbek ...


Russula pectinatoides
gołąbek przykry


Russula pumila
gołąbek olszowy


Russula risigallina
gołąbek zmiennobarwny


Russula romellii
gołąbek ...


Russula sanguinea
gołąbek krwisty


Russula silvestris
gołąbek ...


Russula subfoetens
gołąbek niemiły


Russula subrubens
gołąbek ...


Russula turci
gołąbek turecki


Russula versatilis
gołąbek ...


Russula versicolor
gołąbek różnobarwny


Russula vesca
gołąbek wyborny


Russula vinosa
gołąbek winnoczerwony


Russula violacea
gołąbek fioletowy


Russula virescens
gołąbek zielonawy



Russulales
Lactarius Lentinellus Lindtneria Russula
Lactarius - mleczaj (Jundziłł 1791)


Lactarius aurantiacus
mleczaj pomarańczowy

Lactarius bertillonii
mleczaj piekący

Lactarius camphoratus
mleczaj komforowy

Lactarius circellatus
mleczaj dębowo-grabowy

Lactarius deterrimus
mleczaj świerkowy

Lactarius fuliginosus
mleczaj jelonek

Lactarius glaucescens
mleczaj zieleniejący

Lactarius helvus
mleczaj płowy

Lactarius leonis
mleczaj ...

Lactarius lilacinus
mleczaj liliowy

Lactarius obscuratus
mleczaj olszowy

Lactarius piperatus
mleczaj biel

Lactarius pubescens
mleczaj omszony

Lactarius pyrogalus
mleczaj leszczynowy

Lactarius quietus
mleczaj miły

Lactarius rufus
mleczaj rudy

Lactarius spinosulus
mleczaj łuseczkowaty

Lactarius tabidus
mleczaj siarkowy

Lactarius torminosus
mleczaj wełnianka

Lactarius trivialis
mleczaj pospolity

Lactarius turpis
mleczaj paskudnik

Lactarius uvidus
mleczaj lepki

Lactarius vellereus
mleczaj chrząstka

Lactarius volemus
mleczaj smaczny


Russulales
Lactarius Lentinellus Lindtneria Russula
Lindtneria - poropłaszczka


Lindtneria flava
poropłaszczka pomarańczowa

Lindtneria flava
poropłaszczka ...


Russulales
Lactarius Lentinellus Lindtneria Russula
Lentinellus - twardówka


Lentinellus auricula
twardówka ...

Lentinellus cochleatus
twardówka anyżkowa

Lentinellus flabelliformis
twardówka wachlarzowata

Lentinellus micheneri
twardówka lejkowata

Lentinellus ursinus
twardówka filcowata

Lentinellus vulpinus
twardówka lisia


Russulales
Lactarius Lentinellus Lindtneria Russula

LITERATURA:
(1). Checklist of Polish Larger Basidiomycetes (Wojewoda 2003)
(2). Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985
KONTAKT E-MAIL