Grzyby Puszczy Knyszyńskiej i okolic.
Sarcoscypha austriaca (Beck ex Sacc.) Boud., Hist. Class. Discom. Eur. (Paris): 55 (1907)
czarka austriacka
Fungi » Ascomycota » Pezizomycotina » Pezizomycetes » Pezizomycetidae » Pezizales » Sarcoscyphaceae » Sarcoscypha
SYNONIMY:
Lachnea austriaca Beck ex Sacc., Syll. fung. (Abellini) 8: 169 (1889)
Molliardiomyces coccineus Paden [as 'coccinea'], Can. J. Bot. 62(3): 212 (1984)
Peziza austriaca Beck ex Mussat, in Saccardo, Syll. fung. (Abellini) 15: 246 (1900)
Peziza imperialis Beck, Fl. Hernst.: 132 (1884)
Sarcoscypha austriaca (Beck ex Sacc.) Boud., Hist. Class. Discom. Eur. (Paris): 55 (1907) var. austriaca
Sarcoscypha austriaca var. lutea Ruini & Ruedl, Riv. Micol. 41(4): 321 (1999) [1998]
Cechy makroskopowe
Owocnik: jak wskazuje sama nazwa rodzajowa, ogólnie ujmując w kształcie czarki, dochodzącej średnicą do 5 cm a w skrajnych przypadkach nawet do 8 cm, opisywany jako pucharkowaty, miseczkowaty, owalny, w stadium końcowym wzrostu, prawie całkowicie rozpostarty ale zazwyczaj z pozostającym do końca , lekko wywiniętym do góry brzegiem; trzon cienki, dochodzący długością do 4 cm, ale nie zawsze występuje (w zależności od położenia substratu); hymenium (warstwa wewnetrzna) barwy jaskrawej karminowoczerwonej, ceglastoczerwonej, gładkie, jedynie nieco pomarszczone w starszym wieku i jedynie w części centralnej; strona zewnetrzna (płonna) nieco jaśniejsza od hymenium, biaława, różowawa, ochrowa, pomarańczowa, sprawiająca wrażenie lekko ziarnistej za sprawą gęstych, bardzo krótkich włosków.

Miąższ: cienki, białawy: zapach i smak niczym nie wyróżniający się.
Cechy mikroskopowe
Zarodniki elipsoidalne, niekiedy prawie kuliste, wewnątrz z wieloma malutkimi kropelkami oleju, o końcach zaokrąglonych jak też często spłaszczonych (niekiedy lekko wklęśnietych), o wymiarach 25-37 x 9.5-15 µm.
Worki z ośmioma zarodnikami.
Parafizy nitkowate, wewnątrz z pomarańczowoczerwoną treścią.
Gatunki podobne
Pozostałe z rodzaju (Sarcoscypha) a szczególnie czarka szkarłatna (Sarcoscypha coccinea) z której to została wyodrębniona jako oddzielny gatunek.

Do odróżnienia tylko pod mikroskopem i tu bardzo pomocne może być opracowanie Baral'a.

Wg. "Mushroomexpert" charakteryzuje się między innymi:
- misternie poskręcanymi i zakrzywionymi włoskami na dolnej części owocnika (widoczne pod mikroskopem).
- zarodnikami nie posiadającymi wewnątrz dużych oleistych kropli oraz często spłaszczonymi na końcach.
Występowanie
Gatunek dość często spotykany na terenie Polski, wyrastający pod koniec zimy i wiosną (w zależności od panujących warunków atmosferycznych).
Rośnie na opadłych na ziemię oraz w niej zagrzebanych gałązkach drzew liściastych. Występowanie tego gatunku jak do tej pory stwierdzono przede wszystkim na olszy szarej (Alnus) oraz innych gatunkach liściastych. Jak słusznie jednak zauważono, jej występowanie na danym gatunku drewna jest uzależnione od jego zasobności w siedlisku.

Wyrasta zazwyczaj w grupach liczących od kilku, nawet do kilkudziesięciu owocników, rzadziej spotykam owocniki rosnące pojedynczo.

Jest to gatunek czarki (Sarcoscypha) najczęściej spotykanej na terenie Polski. Większość osób nie wtajemniczonych w zagadnienia mykologi używa w stosunku do niej nazwy "czarka szkarłatna", co nie jest zgodne z prawdą bo ta stanowi zupełnie odrębny gatunek i występuje znacznie rzadziej, podobnie jak inne z tego rodzaju. Ta jednak zdominowała nasze siedliska i pomimo, że jest gatunkiem spotykanym dość często, to objęta została ochroną, tak jak i inne tego rodzaju. Przemawia za tym fakt niemożności odróżnienia jej od kilku pozostałych gatunków Sarcoscypha, na podstawie cech makroskopowych. Na terenie przeze mnie monitorowanym występuje dość często, obejmując swym zasięgiem praktycznie wszystkie obszary zadrzewione, gdzie występuje odpowiedni dla niej substrat. Ogólnie uważa się, że chętniej wyrasta na terenach o dużej wigotności podłoża, co w praktyce w wielu przypadkach nie sprawdza się. Znajdywałem ją na obszarach o dość umiarkowanej wilgotności podłoża jak też i na wzniesieniach gdzie wilgoć ustępuje natychmiast wraz z odtajaniem pokrywy śniegowej. Jej wzrost zaczyna się bardzo często jeszcze pod grubą warstwą śniegu i dlatego w niektórych miejscach w zasadzie możemy spotkać młode owocniki natychmiast po jego zejściu. W innych z kolei pojawiają się nieco później, gdy podłoże zostanie wygrzane przez pierwsze wiosenne promienie słoneczne.

Dr. Anna Kujawa z IŚRiL PAN w Turkwi przebadała mikroskopowo owocniki pobrane przeze mnie z kikunastu różnych stanowisk z mego terenu i wszystkie należały właśnie do tego gatunku. Owocniki z jeszcze kilku stanowisk sprawdziłem mikroskopowo sam i również należały do tego gatunku. Wobec tego śmiem twierdzić, że prawie sto procent populacji czarki (Sarcoscupha) na terenie Puszczy Knyszyńskiej w rejonie Supraśla, stanowi właśnie ten gatunek.

Wszystkim lubiącym wiosenne spacery polecam wytężyć nieco wzrok i poszukać tego pięknie, jaskrawo ubarwionego grzybka. Szczególnie interesujace są stanowiska położone kilka kilometrów od Supraśla w kierunku wschodniej granicy naszego kraju (w stronę Krynek, okolice Czółnowa), gdzie występuje na kilku stanowiskach jednocześnie z innym, bardzo rzadkim gatunkiem jakim jest diabelska urna (Urnula craterium). Z obserwacji doniesień o zlokalizowanych stanowiskach tego gatunku z całego kraju wynika jasno, że ten teren jest największym jej skupiskiem.

Wartość
Niejadalna.
Gatunek chroniony !
2010.04.05

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

----------------------------------------------------------------------------------------------
2010.04.13

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

------------------------------------------------------------------------------------------
ZATWIERDZONE ZGŁOSZENIA DO KRAJOWEGO REJESTRU GRZYBÓW CHRONIONYCH I ZAGROŻONYCH (GREJ):

-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185290 z dn. 2011.04.02 (ATPOL: GC-11)
5 km S od Supraśla.
Skraj drogi w lesie liściastym (grab, leszczyna), na gałęziach drzew częściowo zagrzebanych w ściółce, w sumie około 20 owocników.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2013. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych.
Część VII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2011. Przegląd Przyrodniczy 24,2 (2013): 3-42


Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185291 z dn. 2011.04.09 (ATPOL: GC-11)
5 km S od Supraśla.
Las mieszany z przewagą liściastego, zagłębienie w ziemi gdzie wrzucono gałęzie, w sumie od 20 do 30 owocników, duzo jeszcze bardzo młodych.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2013. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych.
Część VII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2011. Przegląd Przyrodniczy 24,2 (2013): 3-42


Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185294 z dn. 2011.04.14 (ATPOL: GC-11)
500m E od Ogrodniczek.
Teren podmokły, z dużych drzew tylko świerki poza nimi dużo młodej topoli i leszczyny, na gałęziach zagrzebanych w ściółce, sześć owocników w jednej grupce.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2013. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych.
Część VII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2011. Przegląd Przyrodniczy 24,2 (2013): 3-42


Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

-------------------------------------------------------------------------------------
NIE ZATWIERDZONE ZGŁOSZENIA DO KRAJOWEGO REJESTRU GRZYBÓW CHRONIONYCH I ZAGROŻONYCH (GREJ):

-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185289 z dn. 2011.03.27 (ATPOL: GC-01)
-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185292 z dn. 2011.04.09 (ATPOL: GC-11)
-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185293 z dn. 2011.04.09 (ATPOL: GC-11)
-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185295 z dn. 2011.04.17 (ATPOL: GC-02)
-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185296 z dn. 2011.04.17 (ATPOL: GC-02)
-------------------------------------------------------------------------------------
ID: 185402 z dn. 2011.05.10 (ATPOL: GC-11)
-------------------------------------------------------------------------------------
KONTAKT: E-MAIL

DATA OSTATNIEJ MODYFIKACJI: 14.02.2023

LICZBA ODWIEDZIN STRONY: 827

DATA UTWORZENIA STRONY: 06.03.2013